Novaĵoj en Esperanto (bot) @novajxoj@esperanto.masto.host

Longe vivu #RSS! Farita de @plantabaja #esperanto #eo

La akra dekstrularo manovranta

ĈU EN VENEZUELO okazis la neimageblo ? Opozicio paralizita de rankoroj kaj de strategiaj malkonsentoj ŝajnas sukcese unuiĝi. La ideo, ke la reelekto de la prezidanto Nicolás Maduro en Majo 2018 ne estis laŭleĝa, ebligis transpontigi ĝis nun ne supereblajn antagonismojn. La deputitoj de la Nacia Asembleo, plej multe kontraŭ Maduro, interkonsentis por taksi ke la prezidanto „uzurpas” sian postenon, kaj ke tio pravigas invoki la Bolivaran Konstitucion de 1999. Tiu efektive preskribas, ke en tia situacio la prezidanto de la parlamento tiam prenu en siajn manojn la gvidon de la lando. La 23-an de Januaro, s-ro Juan Guaidó do mem proklamis sin „intera prezidanto” kaj taskis sin starigi transiran registaron por organizi prezidant-elekton ene de jaro. En la sekvaj tagoj li estis agnoskita de kvindeko da ŝtatoj, inter ili Usono, Brazilo, Ekvadoro kaj la plej multaj landoj de Okcident-Eŭropo.

Multnombraj voĉoj, inter ili tiu de la usona intelektulo Noam Chomsky, denuncis ŝtatrenverson. [1] La eksa sendependa raportisto ĉe la Unuiĝinta Naciaro Alfred de Zayas taksas, ke la usonaj sankcioj (kiuj ekde 2017 ne ĉesis akriĝi) estas „krimoj kontraŭ la homaro” [2], ĉar ili pli gravigas la ekonomian kaj socialan situacion de la lando, kiu jam estas tre akra. [3] Sed la espero, ke la usonaj premoj rapidigas reĝimŝanĝon, ne daŭris longe. Spite al la alvokoj ribeli, la armitaj fortoj restas fidelaj al s-ro Maduro. Ruslando kaj Ĉinujo ankaŭ subtenas lin, kvankam Ĉinujo komencis diskutojn kun la opozicio pri la ŝuldo de 75 miliardoj da dolaroj, kiujn Karakaso estis farinta ĉe ĝi. [4] La invito trovi solvon intertraktitan, defendata de Meksiko kaj de Urugvajo, ĉesigis la elanon de s-ro Guaidó.

Tiu, spronite de Vaŝingtono, rifuzis la invitojn al dialogo kaj preferis alvoki al pliakrigo de la sankcioj, sen ekskludi la ideon de eksterlanda milita interveno.

Trans tiu ĉi kuniĝo de cirkonstancoj, unu demando restas : kian landon la opozicio volas konstrui ? En la momento ĝi donas nenian precizan respondon. Kaj ne senkiale : fortaj dividoj daŭre disŝiras la kontraŭulojn al s-ro Maduro inter si. Ilia kunteniĝo, haste kungluita dum la lastaj monatoj, minacas disiĝi ekde kiam necesas organizi la potencon, disdoni postenojn kaj afiŝi orientiĝojn.

Oni povas skeme identigi tri grandajn tendencojn. La unua gravitas ĉirkaŭ la Popola Volo (VP), la partio de s-ro Guaidó, fondita de s-ro Leopoldo López – aktuale en superrigardata rezidado pro incito al perforto kaj pro konspiro dum la ribeloj en 2014 [5] –, kaj de s-ino María Corina Machado kaj s-ro Antonio Ledezma, ĉiama oponantoj al la mortinta Hugo Chávez. La ŝlosilaj agantoj de la operacio ĉiuj devenas el tiu nebulozo, kiu elstaras per la malklareco, kiun ĝi flegas, pri siaj ideologiaj konvinkoj kaj per sia klaneca konduto. Malgraŭ ĝia malforta ĉeesto en la Nacia Asembleo (14 seĝoj el entute 167), la VP ŝajnas esti la sole manovranta.

Ene de la opozicio tiu partio enkarnigas la plej radikalan alon, la plej proksiman de Vaŝingtono, la plej senan je sociala bazo kaj la malplej malfermitan al kompromiso. Se s-ro Guaidó havus la ideon malfermi la pordon al repaciĝo kun la venezuelanoj – daŭre multnombraj – kiuj deklaras sin ĉavistaj, li povus kaŭzi la koleron de siaj partianoj, kiujn lia partio jam de jaroj klopodas por incitegi.

TIU ĈI RADIKALA parto ĉiam opiniis, ke la partopreno en voĉdonado havus la tendencon legitimi aŭtoritatecan potencon kaj kontribuus la malfortiĝo de la demokratio. En konstanta ligo kun la diasporo vivanta en Usono, ĝi ĝuas privilegian kontakton kun la plej konservativaj sektoroj de la usona politika aparato, kaj aparte kun la senatano de Florido, Marco Rubio. Danke al la subteno de bone establitaj pensfabrikoj (Council of the Americas, Fondaĵo Carnegie) kaj al la monhelpoj de la Usona Agentejo por Internacia Disvolvado (USAID) kaj de la Nacia Fondaĵo por Demokratio (NED), tiu jungitaro inundas la komunikilojn per siaj admonoj pri la dialogemuloj.

Profitante la ĝeneralan malsimpation de la venezuelaj elektantoj por la centraj partioj, la radikaluloj apogas sin sur „popularaj retoj” kun malklaraj konturoj, sur retaj komunikiloj kaj sur mobilizado de radikaliĝintaj, kvankam malmultaj studentoj. Sed ili pagas por sia elitismo. Devenaj el sociaj grupoj privilegiaj, farintaj siajn studojn en Usono, iliaj gvidantoj distingiĝas disde la venezuelanoj kiuj adoris Chávez-on. Liliaj manovroj por renversi la prezidanton – nome puĉo fiaskinta en 2002 – estis perceptataj kiel malesperaj provoj de malmultaj riĉuloj dezirantaj trudi siajn preferojn. Dum la bolivara revolucio akumulis sukcesojn pri alidistribuado de la riĉaĵoj kaj pri reduktado de la malegalecoj inter rasoj, klasoj kaj seksoj, la proksimiĝo de tiu ĉi eta grupo kun la vaŝingtonaj novkonservativuloj kontribuis al ilia bildo kiel grupeto kontraŭnacia kaj kontraŭpopola.

La du ceteraj frakcioj de la kontraŭĉavismo montriĝis pli pretaj partopreni en la elektoprocezoj, dialogi kaj celi la „repaciĝon”. Ilia influo en la diversaj koalicioj formitaj de la opozicio ekde la elekto de Chávez en 1998 variis laŭ la relativa pezo de la radikaluloj. Kiam ĝi sukcesis, kiel dum la regionaj elektoj de 2008 kaj la parlament-elektoj de 2010, ĝia elekto-strategio favorigis la „centristojn”. La malvenkoj, kiel tiu de s-ro Henrique Capriles kontraŭ s-ro Maduro en la prezidant-elekto de 2013, unuigis la adeptojn de elekto-bojkoto, kiuj preferas la stratajn mobilizadojn.

La centrista opozicio estas asociata al la du plej gravaj opoziciaj partioj : Justecon unue (PJ, 27 el la 109 seĝoj de la opozicio en la Asembleo) kaj Ago Demokrata (AD, 25 seĝoj), kvankam kelkaj gvidantoj ne ĉesis vagadi inter tiuj du. La PJ naskiĝis el diversaj kampanjoj favore al politika reformo dum la 1990-aj jaroj. Ĝi estis enskribita en la registro de la politikaj partioj en 2000. La AD siavice restas la plej granda historia partio de la lando. Ĝi dividis la potencon kun la kristan-demokrata partio, la Komitato de sendependa elekta politika organizaĵo (Copei), inter la reveno al la demokratio, en 1958, kaj la komenco de la bolivara revolucio, en 1999.

Ene de tiu modera grupo s-ro Capriles, gvidanto de la PJ, havis la meriton ĉesigi la komencan strategion bojkoti la elektojn, kiu ebligis al Chávez disponi pri la potenco je nacia, regiona kaj distrikta niveloj inter 2000 kaj 2006. Pragmatike li spronis la Tablon de demokratia unueco (MUD), koalicion de la opozicio starigita en Januaro 2010, al malpli dekstra pozicio. Sub lia impulso la MUD daŭre elvokadis la „necesan reaktivigon” ekonomian, la „nepran rekonstruadon” demokratian de la institucioj aŭ la „urĝon de sociala restrukturado” de la lando. Sed ĝi ankaŭ rekonis la popolan subtenon, kiun Chávez ĝuis kaj la neceson daŭrigi kelkajn el liaj socialaj programoj. [6]

La parlament-elektoj de 2010 fortigis la pozicion de la centristoj. La epizodo firmigis la unuecon de la MUD ĉirkaŭ la kandidateco de s-ro Capriles por la prezidant-elektoj de 2012. La kandidato tiam adoptis programon maldekstre centran : subteno al la privata iniciato kaj konsidero de la socialaj demandoj. Tiu evoluo havis nenion anekdotan por certaj membroj de la opozicio, kiuj antaŭe pledis por malgrasiga kuraco de ŝtato konsiderata tro dika, por reveni al merkatekonomio kaj por privatigo de la ekonomio, inkluzive de la petrol-sektoro. Dum la radikaluloj parolis nur pri juraj persekutoj kontraŭ la membroj de la registaro, s-ro Capriles emfazis la repaciĝon kaj la nacian unuecon.

EN LA JARO 2012 Chávez alte venkis, kun 11-elcenta antaŭaĵo, sed lia morto, en 2013, venigis alian baloton, kiun s-ro Capriles perdis je nur 1,49 elcento kontraŭ s-ro Maduro. Tiu sinsekvo de malsukcesoj tamen fortigis la dominadon de la radikaluloj. Denove s-ro Capriles falis en la ombron de s-ro López post disputoj tiom akraj ke, laŭ la magazino Foreign Policy, ili kaŭzis en la komunikiloj „la saman eksciton kiel la rozkoloraj naciaj televid-serioj.” [7]

Priskribita de informo de la usona ŝtatdepartemento en 2011 kiel „dividanta figuro ene de la opozicio”, „aroganta, postulema kaj potenc-soifa”, sed dotita „per nekontestebla populareco, per karismo kaj per organiz-talento” [8], s-ro López aliĝas al Nova tempo (UNT), kroma skismo de la AD formita en 1999, kiu agadas precipe blovante sur la braĝojn de studentaj mobiliziĝoj fine de la 2000-aj jaroj. Li fondas la VP en 2009. Devigita rezigni pri la mandatoj, kiujn li praktikis, sekve al akuzoj je korupto, li fariĝis la opoziciulo plej timata de la ĉavista tendaro, levita al la rango de heroo en la plej radikalaj partoj de la opozicio. Tiu statuso kaŭzis la ĉikanadojn de la potenco kaj punon je malliberigo. En tia kunteksto s-ro Capriles, en la okuloj de la plej ekzaltitoj, estas nur iom sensuka pasero kompare kun la kolombo López. Tamen nova tereno de interkompreniĝo baldaŭ ebligis unuigi la du kontraŭajn poziciojn : ribelo bazita sur la postulo de elekto-procezo.

Dum la parlament-elektoj de 2015 la MUD venkis per 65,27 elcentoj de la voĉoj kaj akiris plimulton de la seĝoj. Sed, kvankam la membroj de la koalicio estis unuanimaj pri la neceso atingi la potencon, ili estis ellaborintaj nenian projekton realigendan ekde kiam ili atingis la potencon. Ekster ilia afiŝita intenco renversi s-ron Maduro „ene de ses monatoj”, iliaj postuloj limiĝis al la liberigo de „politikaj malliberuloj” – speciale de s-ro López – kaj al suspendo de kelkaj el la plej popularaj socialaj programoj de la lando. En kunteksto de ekonomia ĥaoso, de mankoj kaj de rampanta malsekureco, la prioritatoj de la deputitoj denove maltrafis tiujn de la loĝantaro. Dum tiu tuta periodo la opini-enketoj atestas pri la kresko de la „nek nek”, do de tiuj, kiuj rifuzas tute same la maduristan potencon kiel la opozicion. Laŭ la sondaĵoj, tiu grupo en la jaro 2017 reprezentis preskaŭ la duonon de la loĝantaro. [9]

Samjare la MUD implodis. S-ro Maduro kreis la Konstituciigan nacian asembleon (ANC) por ĉirkaŭiri la tradician leĝdonan organon, en la manoj de la opozicio, kies legitimecon li kontestas kun la preteksto de suspekto de voĉdon-aĉetoj, kiu pezas sur tri deputitoj de la subŝtato Amazonio. La ANC estas agnoskita nek de Usono nek de la Organizaĵo de Amerikaj Ŝtatoj (OAŜ) La situacio ŝajnis esti favora al la radikalaj partoj, kiu ĉerpis grandan parton de sia subteno eksterlande. Sed kvin guberniestroj elektitaj sub la flago de la MUD fine ĵuris antaŭ la nova asembleo. Denove aperis la rompoj ene de la opozicio.

La grupoj de adeptoj de elekto-vojo ŝvelis kun la fortiĝo pro la ĉavistoj – kelkfoje eksaj ministroj de la mortinta prezidanto – kaj, pli ĝenerale, de socialistaj membroj, kiujn la korupto, la aŭtoritatismo kaj la ekonomia ĥaoso instigis rompi. Okaze de la prezidant-elekto de Majo 2018 ili subtenis la kandidatecon de s-ro Henri Falcón. Tiu ricevis la plej viglajn kritikojn ene de la sama opozicio : s-ino Machado kvalifikas lian repacigan paŝon kiel „abomenan kaj malindan” [10]. S-ro Maduro venkis per preskaŭ 68 elcentoj de la voĉoj kaj tre malalta partopreno de 46 elcentoj. La nova fiasko de la moderuloj ebriigis la radikalulojn, inter kies unuaj vicoj estis iu Juan Guaidó.

La aŭtoritato de tiu en la opozicia nebulozo tamen restas delikata. Kelkajn tagojn antaŭ la parolado, dum kiu s-ro Guaidó proklamis sin mem prezidanto, s-ro Capriles denuncis la provojn uzi perforton de „certaj” membroj de la opozicio, kiuj, laŭ li, ŝajnas esti pretaj transformi la venezuelan loĝantaron en „kanon-nutraĵon”. [11] Post fasada unueco en la tagoj, kiuj sekvis al la demarŝo de s-ro Guaidó, la kritikoj denove akriĝis, ĉar la komenca celo, la rapida renverso de s-ro Maduro, ne estis atingita. La 15-an de Februaro, artikolo de la Wall Street Journal konstatis ke, spite al la konvinko de la VP kaj de ĝiaj usonaj aliancanoj, ke „la reĝimo de la prezidanto Nicolás Maduro rapide kolapsos, ekde kiam Vaŝingtono komencis forpreni de li liajn subtenon de la militistoj por rapidigi lian foriron, la aferoj ne okazis tiel.” [12]

Refoje la nekapablo de la opozicio interkonsenti pri strategio por akiri la potencon metis en la duan rangon ĝian ĉefan malfortecon : ĝian fiaskon proponi koheran politikan projekton, kapablan konvinki la plimulton de la civitanoj. Dum s-ro Maduro ankoraŭ povas mobilizi parton de la loĝantaro, la persisto de klanaj logikoj en la opozicio malhelpas la serĉadon de paca solvo al la aktuala krizo.

Julia BUXTON.